İnsanlık tarihi boyunca var olan ve özellikle sonbahar ile kış aylarında kapalı mekanlarda vakit geçirdiğimiz zamanlarda daha sık karşılaştığımız uyuz hastalığı son yıllarda ülkemizde yaşanan göç dalgaları ve deprem gibi felaketler sonucunda görülme sıklığında önemli bir artış göstermiştir. Askeri kışlalar, yatılı okullar, huzur evleri, cezaevleri ve hastaneler gibi kalabalık ve yakın temasın kaçınılmaz olduğu ortamlarda daha sık rastlanan bu rahatsızlık küçük ama etkili bir düşman olan Sarcoptes scabiei isimli uyuz akar tarafından yayılmaktadır.
Uyuz hastalığı kimlerde görülür nasıl bulaşır?
Kışın sessiz tehlikesi olan uyuz kişisel hijyenle doğrudan ilişkili olmayan herkesin karşılaşabileceği bir cilt hastalığıdır. Doğrudan cilt temasıyla veya hastanın kişisel eşyalarının kullanılmasıyla bulaşabilir. Hastalığı bulaşması için sıkı fiziksel temas gerektiğinden aynı yatakta uyumak, hastanın giysilerini, havlusunu veya çarşafını kullanmak riski arttırır. Bu nedenle kalabalık yaşam alanları, toplu taşıma araçları ve ortak kullanım alanları hastalığın yayılmasında önemli rol oynar. Evcil hayvanlardan uyuz bulaşmaz. Hayvanlarda görülen akar türü insanlardakinden farklıdır. İnsan vücudunda hayvan uyuzu yayılamaz.
Uyuz hastalığının belirtileri nelerdir?
Uyuzun en önemli belirtisi özellikle geceleri ve sıcak banyo sonrasında artan şiddetli kaşıntıdır. Kaşıntıya eşlik eden diğer belirtiler arasında ciltte küçük kırmızı döküntüler, kaşınma sonucu oluşan yaralar ve ciltte tümsekli yuva izleri bulunur. En sık rastlanan döküntü ve kaşıntılar bilek, dirsek, koltuk altı, göğüs, bel ve genital bölge gibi cildin katlandığı bölgelerde görülür.
Uyuz tanısı nasıl konur tedavisinde ne yapılır?
Uyuz tanısı şüpheli cilt lezyonları dermatoskop cihazı ile incelenmesi ve tipik belirtilerin gözlemlenmesi ile konur. Hastalığın bulaşmasından iki ila altı hafta sonra belirtiler kendini göstermeye başlar. Uyuz hastalığı kendiliğinden geçmez kaşıntının neden olduğu yaralar nedeniyle cilt enfeksiyonları oluşur. Tedavi edilmediği taktirde hasta bireyler hastalığı yakınlarına da bulaştırabilir. Tedavi genellikle topikal kremler ve losyonlar ile gerçekleşir. Bireyin yakın temas içinde olduğu kişilerle birlikte tedavi edilmesi önerilir.
Önleme ve farkındalık
Uyuzun bulaşıcı doğası göz önüne alındığında kalabalık ortamlarda hijyen kurallarına dikkat etmek, kişisel eşya paylaşımından kaçınmak ve uyuz vakası ile karşılaşıldığında hızlı tedavi önlemleri almak büyük önem taşır. Hastalığın yayılmasını önlemek için etkilenen bireylerin eşyaları yüksek sıcaklıkta yıkanmalı ve uygun şekilde dezenfekte edilmelidir. Uyuz akarının bulunduğu düşünülen yüzeyler çamaşır suyu ve sıcak su ile temizlenmelidir.
Kapalı mekanların gizli misafiri olan uyuz yüzyıllardır insanlıkla birlikte olan ancak önlem alındığında ve erken tedavi edildiğinde kontrol altına alınabilen bir sağlık sorunudur toplum sağlığını korumak adına uyuz hakkında farkındalık yaratmak ve yayılmasını önlemek için gereken adımların atılması her zamankinden daha önemlidir.